ENDÜSTRİYEL EMİSYONLARIN YÖNETİMİ: Sanayide Yeşil Dönüşüm
Endüstriyel Emisyonların Yönetimi Yönetmeliği, çevre ve insan sağlığını koruma amacıyla sanayiye yönelik köklü değişiklikler ve yenilikler getiriyor. Avrupa Birliği endüstriyel emisyon direktifleriyle uyumlu olarak hazırlanan bu yönetmelik, sıfır atık hedefi, karbonsuzlaşma ve döngüsel ekonomi kavramlarının sanayi süreçlerine entegrasyonunu hızlandırmayı amaçlıyor.
AMAÇ VE KAPSAM
Yönetmeliğin temel hedefi, sanayiden kaynaklanan emisyonları azaltarak çevreyi ve insan sağlığını korumaktır. Bu kapsamda:
- Hava, su, toprak, gürültü ve koku kirliliğinin kaynağında önlenmesi,
- Kaynakların daha verimli kullanılması,
- Yeşil dönüşüm, döngüsel ekonomi ve karbonsuzlaşma hedeflerinin sanayiye entegrasyonunun sağlanması hedeflenmektedir.
Yönetmelik, EK-1 ve EK-2 listelerinde yer alan sanayi faaliyetlerini kapsamaktadır. Özellikle enerji, metal üretimi, maden, kimya, atık yönetimi ve organik solvent kullanan endüstriler bu kapsama dahil edilmiştir. Ancak milli güvenlik faaliyetleri, Ar-Ge çalışmaları ve test süreçleri kapsam dışında tutulmuştur.
SANAYİDE YEŞİL DÖNÜŞÜM (SYD) BELGESİ NEDİR?
Yönetmeliğin en dikkat çekici unsurlarından biri, Sanayide Yeşil Dönüşüm (SYD) Belgesi’nin zorunlu hale getirilmesidir. Bu belge, sanayi tesislerinin çevresel etkilerine göre sınıflandırılmasını ve kaynakların daha verimli kullanımını teşvik ederek uluslararası standartlara uyumu destekler.
SYD Belgesi, çevre izin ve lisans belgelerine ek olarak sanayi tesislerinin:
- Emisyonları, atıkları ve enerji kullanımlarını azaltma performansını,
- Kaynak verimliliği ve süreklilik kriterlerini değerlendiren bir belgedir.
SYD BELGESİ SINIFLANDIRMA SİSTEMİ
SYD belgesi kapsamında işletmeler, çevresel etkilerine göre A (en yüksek uyum) ile F (en düşük uyum) arasında sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırma sistemi, işletmelerin performanslarını sürekli iyileştirmelerini teşvik eden bir rehber niteliğindedir:
- A Seviyesi: Çevresel sürdürülebilirlik kriterlerine tam uyum.
- D Seviyesi: Mevcut standartlara asgari uyum.
- F Seviyesi: İyileştirme yapılması gereken düşük performanslı işletmeler.
SYD BELGESİ ALMAK İÇİN GEREKENLER
SYD belgesine başvuruda bulunacak işletmelerin aşağıdaki bilgileri içeren raporları düzenlemesi gerekmektedir:
- Emisyon Ölçüm Raporları: Hava, su ve toprak emisyonlarının düzenli ölçüm ve analiz sonuçları.
- Enerji Verimliliği Verileri: Enerji kaynaklarının verimli kullanımını belgeleyen bilgiler.
- Atık Yönetim Süreçleri: Atıkların bertaraf ve geri dönüşüm süreçlerine dair raporlar.
- MET Uyum Raporu: Kullanılan tekniklerin “Mevcut En İyi Teknikler” (MET) standartlarına uygunluğunu gösteren belgeler.
BAKANLIK VE YEREL YETKİLERİN ROLÜ
Sistemin şeffaf ve etkili bir şekilde yürütülmesi için Bakanlık ve İl Müdürlüklerine çeşitli sorumluluklar verilmiştir:
- Bakanlık: SYD belgelerinin değerlendirme süreçlerini yürütmek, kalite standartlarını belirlemek ve sanayinin yeşil dönüşümüne liderlik etmek.
- Yerel Yetkililer: Belgelendirme ve denetim süreçlerini yerelde uygulamak ve tesisleri izlemek.
GEÇİŞ DÖNEMİ: Sanayi ne zaman uyumlu hale gelmeli?
Yönetmelik, 1 Aralık 2025 tarihinde yürürlüğe girecektir. Ancak faaliyette olan tesislere uyum sağlamaları için belirli bir geçiş dönemi tanınmıştır;
- Tüm tesislerin en geç 2030 yılına kadar SYD Belgesi’ni almış olmaları gerekmektedir.
Bu geçiş dönemi, sanayiye adaptasyon için zaman tanırken, aynı zamanda sürecin etkinliğinin denetlenmesini de sağlayacaktır.
SÜREKLİLİK VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK
Yeni yönetmelik, Türkiye sanayi süreçlerinin çevreye duyarlı bir hale gelmesini hızlandıracak olup, AB normlarıyla uyumlu bu uygulama, aynı zamanda ihracatta çevresel uyumluluk şartını da karşılamayı hedefliyor.
Bu yönetmelikle beraber sanayinin sadece çevreye olumlu etkisi değil, ekonomik rekabet gücü de artacaktır. Kaynakları daha etkin kullanarak sıfır atık hedeflerine yakınlaşan bir sanayi hem ülke ekonomisine hem de çevresel sürekliliğe katkı sağlayacaktır.
Endüstriyel Emisyonların Yönetimi Yönetmeliği, Türkiye’de sanayinin çevre odaklı dönüşümü için bir yol haritası sunuyor. Bu yolda, sanayi tesisleri, kamu kurumları ve özel sektörün özverili bir iş birliğiyle hareket etmesi kritik önem taşıyor.
Daha yeşil, daha sürdürülebilir bir geleceğe adım atmak için bu yönetmeliğin sunduğu fırsatları değerlendirmek, hepimizin sorumluluğudur.
Osman Serdar ALUÇLU
Çevre Mühendisi
Kaynaklar;
TUBİTAK 1832 – Sanayide Yeşil Dönüşüm Çağrısı,
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı- Endüstriyel Emisyonların Yönetimi Yönetmeliği
Anahtar Kelimeler: SYD Belgesi, Sanayide Yeşil Dönüşüm Belgesi, SYD Başsorumlusu, SYD Sorumlusu, e-SYD Sistemi, Emisyon sınır değer (ESD), Mevcut En İyi Teknikler (MET)