Geri Kazanım Katılım Payı Mevzuatına Uyum Danışmanlığı
Gelecek kuşakların ihtiyaçlarını karşılayabilme olanağından ödün vermeksizin günümüz ihtiyaçlarını karşılayabilecek sürdürülebilir kalkınma modeli geliştirilmesi gerekmektedir. Sürdürülebilir kalkınma anlayışı, ülkelerin ekonomik ve sosyal gelişme hedeflerinde ortak paydayı “sürdürülebilirlik” olarak belirlemektedir. Bu ortak hedef, herkesin temel ihtiyaçları ile daha iyi bir hayata ilişkin beklentilerinin karşılanmasına imkân vermeye yöneliktir. Nüfus artışı ile beraber kaynakların azalışı, gelişmekte olan sanayileşme ve endüstrileşme yeşil büyümenin gerekliliğini ortaya koymaktadır. Tamamen sürdürülebilir bir toplum için üç bileşenin kesişmesi gerekmektedir; sosyal eşitlik, ekonomik büyüme ve çevrenin koruması. Toplumsal hayatın gerekli kıldığı iki temel ekonomik işlev üretim ve tüketim olarak tanımlanır. Tüm ekonomik sistemler, aşağıdaki şemada verildiği gibi bir doğal çevre içinde gerçekleşir. Ekonomideki değişimler ve süreçler, ait olduğu çevrenin kurallarına tabiidir. Üretim ve tüketim sonucunda kaçınılmaz olarak bazı atık maddeler ortaya çıkar ve içinde bulundukları çevreyi etkiler.
(a): ekonomiye hammadde/ ara madde ve kaynak girdisini temsil eder.
(b): ekonomik faaliyetin çevre kalitesi üzerinde etkisini tanımlar.
Bahsi geçen ekonomik sistemlerle sürdürülebilirlik hedeflerini gerçekleştirmenin yollarından biri de kirlilik kontrolüdür. İzlenmesi gereken yöntem, üretim ve tüketim süreçlerinin her ikisinden kaynaklanan atıkları önlemek ve/veya azaltmaktır. Bir ürün/eşya/malzeme tedariki, üretimi, piyasaya arzı, ithalatı ve ihracatı aşamalarında kullanılmakta olan ambalajlar atık kapsamında değerlendirilebilir. Hammaddeden işlenmiş ürüne kadar, herhangi bir eşya veya malzemenin üreticiden kullanıcıya veya tüketiciye ulaştırılması aşamasında, taşınması, korunması, saklanması ve satışa sunulması için kullanılan ve bileşenleri dâhil tüm malzemeler ambalaj olarak tanımlanır. Çevre kirliliğinin önlenmesine yönelik düzenlemelerden biri olan Geri Kazanım Katılım Payı (GEKAP) Beyanı ile 2872 Sayılı Çevre Kanunun Ek 1 listesinde yer alan; ürünler ile ambalajlardan 01.01.2020 tarihi itibariyle geri kazanım katılım payı tahsil edilecektir.
Bahsi geçen ekonomik sistemlerle sürdürülebilirlik hedeflerini gerçekleştirmenin yollarından biri de kirlilik kontrolüdür. İzlenmesi gereken yöntem, üretim ve tüketim süreçlerinin her ikisinden kaynaklanan atıkları önlemek ve/veya azaltmaktır. Bir ürün/eşya/malzeme tedariki, üretimi, piyasaya arzı, ithalatı ve ihracatı aşamalarında kullanılmakta olan ambalajlar atık kapsamında değerlendirilebilir. Hammaddeden işlenmiş ürüne kadar, herhangi bir eşya veya malzemenin üreticiden kullanıcıya veya tüketiciye ulaştırılması aşamasında, taşınması, korunması, saklanması ve satışa sunulması için kullanılan ve bileşenleri dâhil tüm malzemeler ambalaj olarak tanımlanır. Çevre kirliliğinin önlenmesine yönelik düzenlemelerden biri olan Geri Kazanım Katılım Payı (GEKAP) Beyanı ile 2872 Sayılı Çevre Kanunun Ek 1 listesinde yer alan; ürünler ile ambalajlardan 01.01.2020 tarihi itibariyle geri kazanım katılım payı tahsil edilecektir.
Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik kapsamındaki ürünlerden; plastik poşetler için satış noktalarından, diğer ürünler için ise yurtiçinde piyasaya süren/ithalatçı gerçek veya tüzel kişilerden, üretici direk piyasaya arz etmiyorsa ürün üzerinden adını kullanan tüzel kişiden geri kazanım katılım payı alınacaktır. Tedarikçiler GEKAP kapsamında yükümlülük taşımayacaktır. Ek 1 listesindeki ürünlerin piyasaya arzı farklı bir ürünün, malzemesinin veya eşyanın ithalatı ile birlikte gerçekleşmesi halinde geri kazanım katılım payı ithalatçıdan tahsil edilir.
Ürün kapsamında değerlendirme yapılırken, Çevre Kanunu Ek-1 sayılı listesinde belirtilen ve geri kazanım katılım payı tahsil edilecek ürünlerin sadece birincil ambalajları için (şişe, bidon, teneke kutu, kağıt, karton koli veya plastik sarmalı/kaplaması gibi) beyan edilip geri kazanım katım payı ödenmesi gerekmektedir.
Çevre Kanunu Ek-1 sayılı listesinde belirtilen ve geri kazanım katılım payı tahsil edilecek ürünler: Lastik, Akümülatör, Madeni Yağ, Bitkisel Yağ, Elektrikli ve Elektronik Eşya, Pil, İlaç
Geri kazanım katılım payı sorumlulukları yerine getirilirken, öncelikle piyasaya arz edilen ürünleri kg/adet bazında kayıt altına alınır, Gelir İdaresi sistemi üzerinden beyan kalemleri girilir, oluşan geri kazanım katılım payı ödeme yükümlülüğü muhasebe sorumluları ve çevre görevlisi tarafından incelenip onaylanır, gerekli görülmesi halinde bildirim ve beyanların yeminli mali müşavirlere inceletilir ve doğrulatılır. Veriler en az beş yıl süre ile saklanır.
GEKAP Beyan Adımları:
Geri Kazanım Katılım Payı uygulamalarına yönelik beyan ve ödeme işlemleri Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen ayrı bir sistem üzerinden ve yine Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca belirlenen usul ve esaslar uyarınca gerçekleştirilecektir. Geri Kazanım Katılım Payı’na tabi ürünlerin/ambalajların belirlenmesi ile Beyanı’nın verilmesi, kontrolü, otomasyonu ve onayına yönelik çalışmaların beyan edilecek ayı takip eden ayın sonuna kadar yapılması gerekmektedir. Yapılması gereken bu çalışmalar farklı disiplinler arası işbirliği yapılarak ortaya çıkmalıdır.
Çevre Mühendisi
Nayra İŞCİ
Kaynaklar:
Çevre Ekonomisi ve Tam Maliyet Esaslı Tarife Hesabı (El Kitabı), TBB, ANKARA,2016
Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik